Ondernemerszin....daar moet je ZIN in hebben. Je hebt het gevoel het gouden ei gevonden te hebben en je wilt dat het toegepast wordt. In het bedrijfsleven wordt er meteen aan gekoppeld: er veel geld aan verdienen. Dat is niet zo gek, want in het bedrijfsleven mag je er voor uit komen om geld te verdienen. En wie véél geld verdient, krijgt aanzien en wordt een succesvolle ondernemer genoemd.
Hoe anders is dat in het onderwijs. Publieke sector dus je mag geen winst maken. Terecht natuurlijk want onderwijs wordt van onze belastingcenten betaald. Maar ja, in deze tijd, met een rechts kabinet , komt ondernemerschap toch weer meer in beeld. De tijdgeest geeft aan het onderwijs een bepaalde draai: wat levert het ons op? Kosten en baten worden naast elkaar gezet en dan is het vanzelfsprekend dat met zo min mogelijk investeren een maximaal resultaat wordt gehaald. Studietijd wordt ingekort, sancties ingesteld voor studenten die langer doen over een studietijd, klassen worden vergroot, bezuinigingen enzovoort. Daarnaast wordt gehamerd op bepaalde opbrengsten: wat is relevant voor de maatschappij? Bijvoorbeeld: waarom investeren in een beroepsopleiding waar werkloosheid bestaat? Dat moet je toch een beetje nuanceren: toen ik in '76 naar de Pedagogische Academie ging was er veel werkloosheid en toch heb ik geen dag zonder werk gezeten.
Onderwijs...daar moet je niet zijn om rijk te worden. Eigenlijk ga je er alleen in werken als je een 'roeping' voelt: het kan ondankbaar zijn en frustrerend. Het salaris is voldoende maar er is geen causaal verband tussen goed presteren en geld verdienen. Kijk, daar wil de VVD nu iets aan doen: prestatiebeloning! Logisch als je het onderwijs wilt zien als een onderneming. Je stopt er iets in en er komt iets uit: de productie van de (onderwijs)machine. Het resultaat is dat er weer verse medewerkers zijn opgeleid die in het arbeidsproces, de economie van Nederland, gaan produceren. Dat klinkt eigenlijk als een machine. Nederland als een grote fabriek waarin vooral economische principes gelden: winst maken , economische groei.
Dat is nu precies waarom prestatiebeloning in het onderwijs niet werkt. Want we zijn geen machine. We zijn mensen die integraal onderdeel vormen van een maatschappij waar ook sociale waarden belangrijk zijn. Een maatschappij laat zich niet beredeneren als een machine. Groei , vooruitgang en ontwikkeling is een organisch proces waarin alle individuen , meestal onbewust een collectief bewustzijn hebben en een richting op gaan die niet kan worden afgedwongen. Het liberalisme waar de VVD nog mee schermt is nog van de 19e eeuw. Zeker, het heeft de maatschappij verder gebracht. Maar het heeft zijn tijd gehad. Dat collectieve bewustzijn dat hoort bij de 21e eeuw wordt steeds duidelijker zichtbaar. Actueel is de beweging 'occupy' wat in feite een reactie is op de uitwassen van het liberalisme. Vrije marktwerking heeft zijn donkere kant: een doorgeslagen kapitalisme waarbij het alléén maar om winst maken gaat en los is gezongen van de waarde voor de maatschappij. De bonuscultuur van de zeer rijken die er uit alle macht aan vast blijven klampen. De VVD reageert zoals verwacht: die mensen die al weken in tentjes verblijven, die zullen wel geen werk hebben en dús zijn het uitkeringstrekkers en dús gaan we ze daar op afrekenen.
'Occupy' is één signaal van één van de tegenbewegingen. Ik hoop en verwacht dat er steeds meer signalen zullen gaan komen die een nieuw tijdperk aankondigen. Het begrip 'duurzaamheid' heeft het nu zwaar. Populisme en korte termijndenken drukken visionaire politici zoals Herman Wijffels en Diederik Samsom nu weg, maar als de recessie structureel blijkt te zijn, zal duurzaamheid weer terugkeren als leidend principe. Dat verwacht ik tenminste. Ik wil daarin optimistisch zijn; cynisme heeft nooit geleid tot vooruitgang.
En wat moeten we nu in het onderwijs? Ik ben er voor om NU aan de toekomst te werken door aan DUURZAAMHEID te werken. En gek genoeg kan dat door ondernemerschap in het onderwijs te ontwikkelen. Maar ik bedoel dan natuurlijk ondernemerschap op de moderne , duurzame manier. Niet om veel geld te verdienen, maar door winst te maken. De winst moet je dan zien als de opbrengst van het onderwijs. De toegevoegde waarde die het kan hebben voor een eerlijke en rechtvaardige maatschappij.
Deze blog wordt al te lang; een volgende keer zal ik uitleggen dat in de onderwijscultuur het toch mogelijk moet zijn om samen te werken met de zakenwereld, waarin geld verdienen wel belangrijk blijft maar in combinatie met 'maatschappelijk ondernemen'. Er zijn steeds meer voorbeelden waaruit blijkt dat niet alle ondernemingen 'slecht' zijn.
Toch nog maar een RSA-animatie genaamd 'crisis of capitalism' . Omdat het zo mooi aansluit op deze blog en omdat het nog een pietsje ingewikkeld is; na één keer bekijken heb je nog niet alles op je netvlies. bekijk het met aandacht.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten