De vorige keer liet ik mijn gevoel de vrije loop bij het zien van wat de mensen in het onderwijs wordt aangedaan. De rigide bezuiniging van 300 miljoen in het speciaal onderwijs is in mijn beleving een van de meest erge maatregelen en die het onderwijs ernstig tekort doen. Ga er maar aan staan: ondanks een toenemende zorgzwaarte ( steeds meer leerlingen die een één op één begeleiding nodig hebben ) tegen een groot deel van je mensen moeten zeggen dat we de lonen niet meer kunnen betalen en zij dus elders emplooi moeten zoeken. Een bezuiniging op zich maakt me niet boos. Maar dan moeten er wel gegronde redenen voor zijn en het moet me duidelijk worden dat we er als maatschappij goed aan doen om het zo te doen. In een gezonde maatschappij zou dat moeten kunnen. Maar op dat punt stelt dit kabinet me ernstig teleur. In moeilijke tijden zullen keuzes gemaakt moeten worden. Het maken van een keuze doet een mens op basis van een 'waardenset' ...welke waarden staan voorop? Het is me ondertussen wel duidelijk geworden dat dit kabinet de 'economische waarde' het allerbelangrijkst vindt. En dan delven de zwakkeren in de samenleving het onderspit. Hoe kun je zó bot zijn en de menselijke waarden negeren en alleen voor het geld gaan? Geld blijven verdienen als het hoogste goed? ...bah! Is dat het Nederland waar ik trots op zou moeten zijn? ...waren wij niet ooit het geweten van de wereld? Nu zie ik een schaamteloos herhalen van de fouten die in de VS zijn gemaakt. De afrekencultuur ( dat noemen ze daar accountability) volgt nadat 'ranking and rating' tot ongezonde proporties zijn opgeblazen. Een overheid die zich gedraagt als een totalitair regime en 'sturen op resultaten' vermengt met 'verticale regelzucht'. Het kindbelang staat niet meer voorop...ook al zal de minister zich haasten om te zeggen dat het wél zo is. Dan overvalt mij het gevoel van boosheid...Peter Finch vertolkte deze boosheid op weergaloze wijze in de film 'Network' (1976) ( zie de scéne 'I'm mad as hell' ) en dat lucht dan een beetje op. Heel even dan.
Frederick Winslow Taylor
Gelukkig mocht ik afgelopen week een college volgen van Jaap Peters. Ik was al eerder enthousiast over zijn werk vanwege zijn boekje 'intensieve menshouderij' en ik verheugde me al op een update naar zijn laatste werk: 'Nieuw Europees Organiseren' *. Jaap Peters sloeg de spijker precies op zijn kop toen hij ging vertellen over het Anglo-Amerikaanse model. Een van de grondleggers daarvan is Frederick Taylor die precies 100 jaar geleden een boek (Principles of Scientific Management, 1911) publiceerde dat van grote invloed bleek te zijn. Het feit dat Taylor van huis uit een 'mechanical engineer' was verraadt al dat hij de economie als een grote machine zag: daarin wordt de menselijke maat verwaarloosd ( zie Modern Times; Charlie Chaplin in de fabriek) Management werd uitgevonden als een instrument om de winsten te maximaliseren...zo min mogelijk investeren ( laag opgeleide arbeidskrachten zijn goedkoper ) en het productieproces in hele kleine stukjes uiteenrafelen zodat zélfs eenvoudige zielen ( zoals die van een vrouw , echt waar: hij heeft dat geschreven! ) het moesten kunnen. Ik zat nog nog met mijn boosheid opgescheept...en je kunt je voorstellen dat ik dacht: We hebben 'm! De kwade genius , het monster van de 20e eeuw, de veroorzaker van de grote ongelijkheid in de wereld....
Maar Jaap Peters is daar genuanceerd over: in zijn tijd wás Taylor een vernieuwer en het luidde een nieuw tijdperk in. In dit tijdperk werd het hebben van geld als de belangrijkste waarde gezien. Het heeft de VS tot een supermacht gemaakt. Het land waar vooral het recht van de sterkste geldt. Waar 1% van de bevolking 40% van al het geld bezit. Waar geen rotondes maar kruispunten zijn; wie het eerst komt , wie het eerst maalt. Waar de scholen hun inkomsten krijgen van 'ground taxes' en dus in rijke buurten hele rijke scholen bestaan en in arme buurten ...juist: straatarm! Inclusief onderwijs wordt verkocht als een ideaal model ( in Nederland zit 6% van de leerlingen op een school voor speciaal onderwijs, in VS slechts 2% ) maar is een rechtstreeks gevolg van de claimcultuur. In het Anglo-Amerikaanse model voelt iedereen zich verantwoordelijk voor zich zelf. En als je meent dat je onrecht wordt aangedaan? Sue them! Zo ontstond de wet voor gehandicapten in het onderwijs ( no child left behind ) en werd afgedwongen dat children with special needs in het gewone onderwijs horen.
Waar de Amerikanen de focus leggen op 'Command, Communication en Control' hebben we in Europa van oudsher een veel duurzamer model. Het is gebaseerd op 'Vakmanschap, Verbinding en Vertrouwen'. Het is ontstaan uit eeuwenlange ervaring met het model van 'meester en gezel'. Dat dreigen we in te wisselen voor het korte termijndenken van de Amerikanen. Tekenend is bijvoorbeeld dat Duitsland in de 30-er jaren de leerplicht met 3 jaar verlengde om daarmee beter opgeleide mensen te hebben in het productieproces. In Europa denkt men veel meer aan de toegevoegde waarde van een verbinding tussen onderwijs , wetenschap en bedrijfsleven.
Wat is nu de hoop voor de toekomst? Jaap Peters liet de S-curve zien ...het huidige en overheersende systeem van het Anglo-Amerikaanse model is al over haar top heen. En al tijdens het afbrokkelen van het oude systeem ontstaat er weer een nieuw systeem. En zo is het al duizenden jaren aan de gang; systemen komen op en vergaan weer en worden ALTIJD weer opgevolgd door nieuwe. Volgens Jaap Peters verkeren we nu in de tussentijd. Een lastige periode, dat wel. Was vanaf de middeleeuwen het hebben van grond van waarde en vanaf de industriële revolutie om het hebben van geld...eennieuwe kernwaarde tekent zich al. Men beweert dat 'the era of connectivity' is aangebroken. Verbinding hebben....ja, dat moesten we maar eens verder gaan uitdiepen. Door met elkaar in gesprek te gaan. Gesprekken die er toe doen. ... bedankt Jaap. Ik geloof er weer in. Er is hoop. Ik ben niet meer boos. Ik krijg weer energie om de goede dingen te gaan doen. En dat is meteen een mooi voornemen voor 2012.
* Nieuw Europees Organiseren is geschreven door Jaap Peters én Jaap Brouwers. De lezing die ik heb bijgewoond betreft een uit de collegereeks 'Organisatie 3.0'.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten